Afazi

1- Afazi Nedir?

Afazi, dilin algılanmasını, üretilmesini, okunmasını ve yazılmasını etkileyen nörolojik kökenli edinilmiş bir dil bozukluğudur. Bu bozukluk, genellikle beynin dil işlevlerinden sorumlu sol yarımküresindeki hasar sonucu ortaya çıkar. Afaziye neden olan başlıca durumlar arasında inme (felç), travmatik beyin hasarı, beyin tümörleri, enfeksiyonlar ve nörodejeneratif hastalıklar (örneğin Alzheimer hastalığı) bulunur (ASHA, n.d.; NIDCD, 2020).

Afazi, sadece konuşma bozukluğu değil, bir dil bozukluğudur. Bu nedenle, konuşmanın yanı sıra okuma, yazma, işitsel anlama ve hatta jest-mimik kullanımı gibi iletişimin diğer yönlerini de etkileyebilir (Goodglass, Kaplan, & Barresi, 2001).

2- Afazinin Özellikleri Nelerdir?

Afazili bireylerde dilin farklı yönlerinde bozulmalar görülebilir. Bu bozulmalar, hasarın beyindeki yerine ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Afazinin başlıca özellikleri şunlardır:

Spontan Konuşma Bozuklukları: Hastalar, konuşurken kelime bulmakta zorlanabilir veya cümleleri eksik ve tutuk bir şekilde kurabilir. Özellikle Broca afazisinde bu durum belirgindir (Brookshire, 2015).
İşitsel Anlama Güçlüğü: Wernicke afazisinde görülen bu durumda, hastalar başkalarının söylediklerini anlamakta güçlük çekerler (Kertesz, 2006).
Tekrarlama Sorunları: Hastalar, kendilerine söylenen kelime veya cümleleri tekrarlamakta zorlanabilir.
İsimlendirme Güçlüğü (Anomi): Nesnelerin, kişilerin veya kavramların isimlerini hatırlamakta zorluk yaşanır. Bu durum, özellikle anomik afazide belirgindir (Chapey, 2008).
Okuma ve Yazma Bozuklukları: Afazili bireyler, okuduğunu anlamakta veya yazı yazmakta sorunlar yaşayabilir (Turkstra, Coelho, & Ylvisaker, 2005).

Afazinin şiddeti, beynin hasar gören bölgesine ve hasarın boyutuna bağlı olarak değişir. Bazı hastalar hafif iletişim sorunları yaşarken, bazıları ise tamamen iletişim kuramayabilir (WHO, 2001).

3- Afazi Türleri

Afazi, beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olarak farklı türlere ayrılır:

Broca Afazisi: Konuşma üretiminde zorluk, kısa ve kesik cümlelerle konuşma. İşitsel anlama genellikle korunmuştur.
Wernicke Afazisi: Akıcı ancak anlamsız konuşma, işitsel anlama güçlüğü.
Global Afazi: Hem konuşma hem de anlama becerilerinde ciddi bozukluk.
Anomik Afazi: Kelime bulma güçlüğü, diğer dil becerileri nispeten korunmuştur (Goodglass, Kaplan, & Barresi, 2001).

4- Afazi Terapisi

Afazi tedavisi, dil ve konuşma terapistleri tarafından yürütülür. Terapi sürecinde şu adımlar izlenir:

Değerlendirme: Hastanın dil becerileri, Western Aphasia Battery (WAB) gibi standardize testlerle detaylı bir şekilde değerlendirilir (Kertesz, 2006).
Bireysel Terapi Programı: Hastanın ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş bir terapi planı hazırlanır. Bu plan, konuşma, anlama, okuma ve yazma becerilerini geliştirmeye yönelik olabilir (Chapey, 2008).
Dil Becerilerinin Geliştirilmesi: Terapide, hastanın günlük yaşamda iletişim kurmasını kolaylaştırmak için pratik egzersizler yapılır.
Apraksi ile Birlikte Görülen Durumlar: Konuşma apraksisi (konuşma hareketlerini planlama güçlüğü) varsa, öncelikle bu sorun ele alınır (Brookshire, 2015).
Psikolojik Destek: Afazi, hastalar ve aileleri için duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Bu nedenle psikolojik destek de tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır (WHO, 2001).

5- Afazi ile Yaşam

Afazili bireyler, doğru terapi ve destekle dil becerilerinde önemli ilerlemeler kaydedebilir. Aile ve çevrenin desteği, hastanın motivasyonunu artırarak iyileşme sürecini hızlandırabilir. Ayrıca, alternatif iletişim yöntemleri (resimler, yazılı iletişim, teknolojik cihazlar) kullanılarak iletişim kolaylaştırılabilir (ASHA, n.d.).

Afazi, kişinin hayat kalitesini etkileyen ciddi bir durum olsa da, erken müdahale ve düzenli terapi ile önemli iyileşmeler sağlanabilir. Bu süreçte dil ve konuşma terapistleri, nörologlar ve psikologlar multidisipliner bir yaklaşımla hastaya destek olur (NIDCD, 2020).