Gecikmiş Dil ve Konuşma

1- Gecikmiş Dil ve Konuşma Nedir?

Gecikmiş dil ve konuşma, çocuğun dil edinim sürecinin normal kabul edilen zamandan daha uzun sürmesi durumudur. Bu gecikme, daha çok ifade edici dil becerilerini (konuşma, kelime kullanımı) etkiler, ancak alıcı dil becerilerini (anlama) de etkileyebilir (World Health Organization [WHO], 2020). Gecikmiş dil ve konuşmanın nedenleri arasında genetik faktörler, işitme kaybı, nörolojik sorunlar, çevresel faktörler veya gelişimsel bozukluklar olabilir (Paul et al., 2017).

Ailelerin "nasıl olsa konuşur" veya "babası da geç konuştu" gibi tutumlar sergilemesi, sorunun göz ardı edilmesine neden olabilir. Bu durum, çocuğun gelecekteki iletişim becerilerini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, dil ve konuşma gelişiminde gecikme fark edildiğinde mutlaka bir dil ve konuşma terapistine başvurulmalıdır (ASHA, n.d.).

2- Gecikmiş Dil ve Konuşma Terapisinde Neler Yapılır?

Kapsamlı Değerlendirme:
- Çocuğun dil bileşenlerini (alıcı dil, ifade edici dil, artikülasyon, fonoloji) ölçen testlerle detaylı bir değerlendirme yapılır (Paul et al., 2017).
- Terapi planı, çocuğun ihtiyaçlarına göre özelleştirilir (Owens, 2020).
Oyun Terapisi ile Kombine Edilmiş Terapi:
- Gecikmiş dil ve konuşma terapileri, çocuğun ilgisini çeken oyun aktiviteleriyle birleştirilerek uygulanır. Oyun terapisi, çocuğun dil gelişimini desteklerken aynı zamanda bilişsel, duygusal, sosyal ve ahlaki gelişimini de destekler (Tager-Flusberg & Zukowski, 2009).
Aile Katılımı:
- Aileler, terapi sürecine aktif olarak dahil edilir. Evde yapılacak aktiviteler ve dil gelişimini destekleyecek stratejiler konusunda bilgilendirilir (ASHA, n.d.).
- Ailelerin çocukla doğru iletişim kurması ve dil gelişimini destekleyici bir ortam sağlaması hedeflenir (WHO, 2020).
Erken Müdahale:
- Gecikmiş dil ve konuşma sorunu erken fark edildiğinde, terapiye erken başlanması çocuğun dil becerilerini hızla geliştirebilir (Paul et al., 2017).
- Erken müdahale, çocuğun okul döneminde yaşayabileceği iletişim sorunlarını önlemeye yardımcı olur (Owens, 2020)

3- Normal Gelişim Gösteren Çocuklarda Dil ve Konuşma Gelişim Basamakları

Dil ve konuşma gelişimi, çocukların bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimleri için kritik bir süreçtir. Bu süreç, belirli basamaklar halinde ilerler ve her çocukta benzer bir yol izler (American Speech-Language-Hearing Association [ASHA], n.d.).

- - Doğum - 12 Ay (Agulama Evresi): Bebekler, doğumdan itibaren ağlama, gülme ve agulama gibi sesler çıkararak iletişim kurmaya başlar. Bu dönemde /p/, /b/, /m/ gibi sesler üretilir ve ilk heceler (örneğin, "ba-ba", "ma-ma") ortaya çıkar (Owens, 2020). 12 aya doğru ilk kelimeler (örneğin, "anne", "baba") söylenmeye başlanır. Bu dönemde çocuklar, basit talimatları anlar ve isimlerine tepki verir (Paul, Norbury, & Gosse, 2017).
  - 12 - 18 Ay: Bu dönemde çocukların sözcük dağarcığı yaklaşık 50 kelimeye ulaşır. İstek ve ihtiyaçlarını belirtmek için mimikler yerine kelimeler kullanmaya başlarlar (ASHA, n.d.). /t/, /d/, /n/, /h/ gibi sessiz harfleri daha sık kullanırlar ve basit talimatları anlama becerileri gelişir (Tager-Flusberg & Zukowski, 2009).
  - 18 - 24 Ay: Çocuklar, çevresel sesleri taklit eder ve oyun sırasında dil becerilerini geliştirir. Bazı zamirleri (ben, sen) ve hal eklerini kullanmaya başlarlar (Owens, 2020). İki veya üç kelimeli cümleler kurarlar (örneğin, "su ver", "anne gel") ve sözcük dağarcıkları hızla artar (Paul et al., 2017).
  - 24 - 36 Ay: Bu dönemde çocuklar, kişisel gereksinimlerini sözel olarak ifade eder (örneğin, "su istiyorum"). "İsmin ne?" gibi sorulara cevap verir ve nesneleri niteliklerine göre tanır (büyük/küçük) (ASHA, n.d.). İşlevsel bağlantıları anlar (örneğin, "Ne ile yiyorsun?" sorusuna "kaşıkla" cevabı verir) ve dil becerileri daha karmaşık hale gelir (Tager-Flusberg & Zukowski, 2009).
  - 36 - 54 Ay: Çocuklar, neden-sonuç ilişkisini anlar ve 3500-5000 kelimeyi anlama ve kullanma becerisi geliştirir (Owens, 2020). Telaffuzları oldukça düzelir, geçmiş zaman ve gelecek zaman kullanırlar. Çoğul, tekil, soru ve ünlem cümleleri kurarlar (Paul et al., 2017).
  - 4,5 Yaş ve Sonrası: Bu dönemde çocuklar, sözcük dağarcığı ve dilbilgisel formları birleştirerek akıcı ve karmaşık cümleler kurar. Mükemmel konuşma becerileri gelişir (ASHA, n.d.).

Dil ve konuşma gelişimi, çocuğun bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimi için kritik öneme sahiptir. Gecikmiş dil ve konuşma sorunu, erken fark edildiğinde ve doğru terapi yöntemleri uygulandığında büyük ölçüde çözülebilir. Ailelerin bu süreçte bilinçli olması ve uzman desteği alması, çocuğun sağlıklı bir dil gelişimi süreci geçirmesini sağlar (ASHA, n.d.; WHO, 2020).